Priobalje Dunava u Novom Sadu je ugroženo!
Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije glasno se protivi urbanizaciji poslednje prirodne obale Dunava u Novom Sadu. Najavljeni infrastrukturni projekti kojima se uzurpiraju, betoniraju i od većine građana otimaju kilometri šumovite obale Dunava štetni su po više osnova.
1) takvi nerazumni projekti mogu trajno da unište osetljive i vredne ekosisteme u kojima žive stotine vrsta biljaka, gljiva i životinja, od kojih su mnoge zaštićene i strogo zaštićene domaćim i međunarodnim aktima za zaštitu prirode. U nastavku teksta stručno smo obradili i predstavili faunu ptica predmetnog područja koja broji 139 vrsta. Na tom spisku nalazi se čak 35 vrsta ptica sa nacionalne crvene liste! Ukupno 108 vrsta koje stalno ili povremeno naseljavaju područje je strogo zaštićeno prema Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Službeni glasnik RS“, br. 5/2010 i 47/2011), dok je 27 vrsta ptica zaštićeno prema Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Službeni glasnik RS“, br. 5/2010 i 47/2011) i Pravilniku o izmenama i dopuni Pravilnika o proglašavanju lovostajem zaštićenih vrsta divljači („Službeni glasnik RS“, br. 75/2016).
2) pomeranje obaloutvrde, odnosno odbrambenog nasipa i izgradnja stambenih i drugih objekata u plavnoj zoni moćnog Dunava može da dovede do katastrofalnih posledica po javnu bezbednost. Izlivanje reke bi direktno ugrozilo živote desetina hiljada građana, imovinu privatnih i pravnih lica i javna dobra.
3) Novi Sad i njegovi žitelji pate od nedostatka zelenih površina, prostora gde se odmaraju, rekreiraju i druže u prirodnim ambijentima koji su neophodni za zdrav razvoj svakog pojedinca i održavanje blagostanja ljudske zajednice. Zelene oaze poput Ribarskog ostrva, Kameničke ade i Šodroša izuzetno su važne za prečišćavanje voda i vazduha koji su osnovni životni elementi za ljude i druge organizme.
4) predmetno područje poseduje izuzetne mogućnosti za uspostavljanje i razvoj istraživačko-obrazovnog centra jer se naslanja na veliki grad i nalazi se u neposrednoj blizini Univerziteta. Novom Sadu nedostaje područje na kome bi učenici, studenti i mladi istraživači sprovodili istraživačke i obrazovne programe iz oblasti zaštite životne sredine, zaštite prirode, klimatskih promena, hidrologije, eko-turizma i sl. Za Novosađane i druge goste Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije prethodnih godina organizovalo je veliki broj izleta i poseta području na kome su mogli da se upoznaju sa prirodnim vrednostima i nauče da prepoznaju desetine vrsta ptica.
Analiza faune ptica Kameničke ade i njene bliže okoline
Kamenička ada, Ribarsko ostrvo i Šodroš predstavljaju jedno od poslednjih prirodnih delova vodoplavne obale reke Dunav na koji se naslanja urbana zona Novog Sada. Ovo područje karakteriše degradirana prirodna vodoplavna šuma sa manjim parcelama plantažnih euroameričkih topola, dok se kuće i vikendice nalaze duž gotovo kompletne obale Dunava. U šumskom delu i dalje ima očuvanih delova sa starim belim i crnim topolama, kao i gustiša povoljnih za gnežđenje raznovrsnih ptica dupljašica i pevačica. Priobalje Dunava je plitko, a prilikom nižih vodostaja stvaraju se peščani sprudovi povoljni za ishranu i odmaranje ptica vodenih staniša. U isto vreme na Šodrošu dolazi do formiranja plitkih močvarnih staniša na čijim blatima se takođe prehranjuju različite ptice vodenih staništa, a posebno šljukarice. Površina istraživanog područja koje ovde analiziramo iznosi 426 hektara (Slika 1), a pored Kameničke ade, Šodroša obuhvata i Haglu, marinu, brodogradilište, Štrand i priobalje Dunava duž ovog poteza. Iako je praktično u sklopu grada, okruženo naseljima, predstavlja relativno slabo istraženo područje na kome je do sada zabeleženo najmanje 139 vrsta ptica.
U fauni ptica dominiraju negnezdarice (88), dok među za sada zabeleženim gnezdaricama (51) dominiraju ptice pevačice. Među njima je svakako značajno istaći vrste koje se gnezde u dupljama drveća (zelena žuna, mali, srednji, veliki i seoski detlić, čvorak, dugokljuni puzić, brgljez), ptice grabljivice (mišar i osičar), to je jedno od svega nekoliko gnezdilišta bele rode u gradu (gnezdo u naselju). Značajno je prisustvo većeg broj retkih i zaštićenih vrsta, a pogotovo onih koje se nalaze na nacionalnoj crvenoj listi. Ćubasti ronac (Lophodytes cucullatus) je severnoamerička vrsta koja je upravo ovde prvi put zabeležena u divljini u Srbiji, mada je jedinka verovatno pobegla iz zatočeništva. Azijski šarenokrili zviždak (Phylloscopus inornatus) i troprsti galeb (Rissa tridactyla) predstavljaju izuzetno retko beležene vrste u Srbiji, što takođe ukazuje na značaj ovog staništa za faunu ptica, a samim tim i kompletan biodiverzitet ovog područja.
Spisak faune ptica Kameničke ade, Šodroša i Dunavca u Novom Sadu sa statusima vrsta na međunarodnim dokumentima i u nacionalnom zakonodavstvu pogledajte OVDE.