Pet godina truda za očuvanje biodiverziteta na Balkanu

Početkom septembra ove godine navršilo se tačno 5 godina od kada je Društvo za zaštitu i proučavanje ptice Srbije postalo implementacioni partner mehanizma malih grantova na Balkanu za regionalni implementacioni tim za Mediteranski basen, u okviru Partnerskog fonda za kritične ekosisteme (Criticial Ecosystem Partnership Fund – CEPF). Jačanju društva civilnog sektora u zaštiti biodiverziteta doprinosi se dodeljivanjem malih grantova u Albaniji, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i Severnoj Makedoniji.

Do sada, Društvo je podržalo preko 40 malih grantova na Balkanu u različitim oblastima: prikupljanje podataka o novim ili nedovoljno istraženim vrstama, pripreme akcionih planova ili planova upravljanja za pojedina područja i vrste, uspostavljanje saradnje sa zaštićenim područjima kao i obučavanje na polju monitoringa, uspostavljanje i jačanje nacionalnih i prekograničnih mreža za zaštitu prirode, jačanje kapaciteta civilnog sektora, uspostavljanje saradnje sa brojnim interesnim stranama u cilju zajedničkog rešavanja problema zaštite prirode. Do sada su podržane brojne lokalne i nacionalne organizacije civilnog sektora, akademije, instituti i, u pojedinim slučajevima, privatni sektor. Na određenim projektima napravio se značajan uticaj na sprečavanju destruktivnih građevinskih projekata u područjima važnim za biodiverzitet čime su se organizacije civilnog sektora pozicionirale kao važan učesnik u zaštiti prirode.

Pored dodeljivanja grantova, regionalni implementacioni tim ima ulogu u pružanju tehničke podrške u toku realizacije projekata. Jedan od načina praćenja efikasnosti projekata jesu posete projektnim područjima i organizacijama koje su dobile grantove, kao i drugim projektnim partnerima po potrebi.

Jeste da smo već zakoračili u jesen, ali uvek je dobro napraviti refleksiju na dugo i ipak drugačije leto koje je iza nas. Predstavnici Društva ovog leta posetili su Bosnu i Hercegovinu, Crnu Goru i Albaniju. U okviru projekta „Procena statusa gljiva koje naseljavaju rijeku Neretvu kao važan korak ka identifikaciji prioritetnih slatkovodnih područja u Bosni i Hercegovini“, realizovana je četvorodnevna regionalna mikološka radionica koju je organizovalo Mikološko udruženje (MycoBH). Radionica je okupila mikologe iz BiH i Srbije u cilju prikupljanja uzoraka u kraškim područjima sliva Neretve, sprovođenja laboratorijskih analiza kao i razmene znanja i obučavanja studenata. Više o projektu i radu ovog posvećenog tima mikologa možete saznati ovde.

Poseta je realizovana i Parku prirode Hutovo blato, međunarodno važnom staništu za ptice kao i međunarodno značajnom vlažnom području. Na ovom području CEPF podržava projekat Hrvatskog biološkog društva koji testira nove metode daljinskog monitoringa za očuvanje biodiverziteta na Neretvi, Trebižatu i Hutovom blatu – tri međusobno isprepletena područja značajna za biodiverzitet u Bosni i Hercegovini. Važno je naglasiti da su kraška područja važna staništa brojnim vrstama, a posebno se odlikuju bogatstvom podzemnog biodiverziteta kao i obiljem površinskih i podzemnih vodenih tokova. Nažalost, predstavljaju konstantnu metu brojnim građevinskim „poduhvatima“ kao što su izgradnja mini hidroelektrana, iskopavanje podzemnih kilometrima dugih tunela u cilju preusmeravanja voda ka akumulacijama radi vodosnabdevanja lokalnog stanovništva i potrebe u poljoprivredi i energetici.

Upravo zbog toga je važan i projekat „Unapređenje baze znanja o Dabarskom i Fatničkom kraškom polju i podzemnim vodnim sistemima i smanjenje opasnosti od neodrživog korištenja voda u Bosni i Hercegovini“ koji sprovodi Centar za životnu sredinu a koji kao praktični cilj ima zaštitu kraških polja od štetnih hidroloških zahvata. Sve to ostavlja snažan negativan uticaj na živi svet pa otuda i potreba za ulaganjem u ova područja.

Poseta u Albaniji i Crnoj Gori organizovana je takođe u projektnim područjima poput Nacionalnog parka Šebenik koji je jedno od staništa balkanskog risa, na Prespanskom i Skadarskom jezeru (potonje ima status Nacionalnog parka u Crnoj Gori, a status rezervata i Ramsarskog područja u svom albanskom delu), u sliv reke Bojane, u Park prirode Orjen i sl. Projekti koji se sprovode u ove dve države su veoma raznoliki, što omogućava značajniji uticaj na zaštitu biodiverziteta:

• Biologists of Albania – Procena statusa populacije globalno ugroženih rakova u Prespanskom i Ohridskom jezeru i rekama, NP Šebenik, Albanija;
• AlbNatyra – Razvoj održivog turizma zasnovanog na prirodi u NP Šebenik, Albanija;
• PPNEA – Postavljanje temelja za održivu budućnost zaštićenog predela reke Bune u Albaniji i delte Bojane u Crnoj Gori;
• Program za životnu srednu – Očuvanje endemičnih, retkih i ugroženih biljnih vrsta na planini Orjen, Crna Gora – faza 2;
• Green Home – Podrška boljem upravljanju Delta Bojane u Crnoj Gori 
• Parkovi Dinarida – U pravcu efikasnog upravljanja ključnim područjem biodiverziteta Kanjon Cijevne – Spomenik prirode, Crna Gora
• Crnogorsko društvo ekologa – Istraživanje podzemnog biodiverziteta i identifikacija novih taksonomskih jedinica u Nikšićkom polju, Crna Gora

Ovakve posete doprinose boljem razumevanju brojnih ekoloških problema sa kojima se suočavaju određena područja. Posete i direktan kontakt sa organizacijama doprinose boljem razumevanju njihovog rada i izazova sa kojima se suočavaju, a time se pronalaze najbolji načini i metode dalje podrške.