35 dobrih vesti za 35 godina rada Društva
U Novom Sadu, na današnji dan, 18. novembra, 1989. iz dotadašnje Komisije za proučavanje i zaštitu ptica koja je radila u okviru Društva ekologa Vojvodine, nastalo je Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Vojvodine, koje će pod tim imenom postojati do 2010. godine kada dolazi do strukturnih promena i novog zamaha u radu, pa se ime udruženja menja u sadašnje – Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije.
Dakle, slavimo 35 godina postojanja u koje je stalo mnogo rada u službi ptica i prirode. Tim povodom, podelićemo sa vama 35 dobrih vesti koje su se dogodile za ovih 35 godina. Želimo da izdvojimo pozitivne događaje na polju proučavanja i zaštite ptica koje smo pokrenuli ili kojima smo svedočili u prethodnih 35 godina kako bismo se inspirisali za, najmanje, narednih 35 godina.
Ovom prilikom želimo još jednom da pocrtamo ono što implicira i sama reč društvo u nazivu naše organizacije. Svi lepi događaji plod su udruženog rada, znanja i požrtvovanosti mnogih ljudi. Svakome ko je i minut svog vremena u prethodnih 35 godina posvetio dobrobiti ptica i prirode – veliko hvala!
1. Zajedno sa Društvom poletela je i Ciconia
Prva publikacija Društva za zaštitu i proučavanje ptica Srbije. Ciconia je dugo bila glavni izvor naučnih podataka o rasprostranjenju i brojnosti ptica u Srbiji i jedini redovan ornitološki časopis kod nas. Prvi broj izdat je 1989, a poslednji 2016. godine. Do danas je izdato 25 brojeva časopisa. Radimo na tome da Ciconia nastavi svoj let.
2. Popis i kartiranje kolonija čaplji i kormorana u Srbiji
Ovo je bila prva značajnija akcija Društva za zaštitu i proučavanje ptica Vojvodine organizovana tokom 1998. i 1999. godine. Tom prilikom zabeleženo je ukupno 58 aktivnih kolonija, dok je bilo još 10 potencijalnih lokacija.
3. Oporavak populacije modrovrane
Početkom 21. veka populacija modrovrana je brojala svega 15-ak parova na severu Vojvodine, dok se sada njihova brojnost procenjuje na 500 gnezdećih parova. Ovaj napredak je pre svega ostvaren zahvaljujući postavljanju brojnih kutija za gnežđenje u kojima ove lepe ptice sada pretežno žive.
4. Bezbedne kutije za stepske sokolove!
U saradnji sa JP „Elektromreža Srbije“, republičkim i Pokrajnskim zavodom za zaštitu prirode, od 2007. godine postavljane su kutije za bezbedno gnežđenje stepskih sokolova koji su ranije za svoje domove preuzimali gnezda od drugih ptica na visokorizičnim dalekovodima. Celokupna sadašnja populacija koja se procenjuje na više od 45 parova gnezdi se upravo u ovim kutijama.
5. Kikinda – svetska prestonica utina!
Od 2009. godine kada je na drveću gradskog trga izbrojano 734 jedinki utine, što je do danas neporažen svetski rekord, Kikinda nosi titulu svetske prestonice sova. Sve što se kasnije događalo je primer dobre prakse kako se treba odnositi prema prirodnim vrednostima: o fenomenu sova u Kikindi su izveštavali svi domaći i neki od najuticajnijih svetskih medija, ornitolozi su organizovali prvu svetsku naučnu konferenciju posvećenu istraživanju, praćenju i zaštiti utina na kojoj je prisustvovalo više od 50 naučnika iz 22 države, deo trga koji utine naseljavaju je formalno zaštićen, a potom je pokrenut i jedini festival u Srbiji posvećen pticama u kojem je mesec novembar postao – sovembar.
6. Eurobirdwatch izleti
Od 2007. prvog vikenda oktobra organizujemo izlete i zajedno sa drugim ljubiteljima ptica izlazimo u prirodu da posmatramo ptice. Svake godine sve je više i više posmatrača!
7. Zakucao je i Detlić
Od 2009. godine objavljujemo Detlić, naučno popularni magazin za ljubitelje divljih ptica u Srbiji. Do sada je obavljeno 20 brojeva, od čega poslednji u tiražu od 1200 primeraka, u kojima se na svima pristupačan način obrađuju teme iz ornitologije, drugih disciplina koje se dotiču ptica, kao i aktuelnosti na polju zaštite prirode.
8. Rad na Međunarodnom zimskom popisu ptica vodenih staništa
Od 2012. godine svakog januara desetine popisivača po unapred utvrđenoj metodologiji rada obilazi vodene površine širom Srbije kako bi ustanovili brojnost ptica vodenih površina i tako se pridružili jednoj od najmasovnijih i najstarijih aktivnosti praćenja brojnosti ptica na svetu koja je započela još 1966. godine.
9. Prirodnjački dokumentarni filmovi
Značajna postignuća u objavljivanju medijskog sadržaja su serijal “Gradske ptice” iz 2012. te dokumentarci “Ravnica bez ptica” iz 2015. i “Protivotrov” iz 2019. Tokom 2023. godine u okviru serijala „Sasvim prirodno“ na RTS 1 emitovane su 4 epizode posvećene našim naporima za očuvanje orlova krstaša.
10. Rad na Evropskom atlasu ptica gnezdarica od 2013. do 2018.
Zarad dobijanja trenutnih podataka o pticama širom Evrope sproveden je drugi po redu program izrade Atlasa ptica gnezdarica (EBBA2 – European Breeding Bird Atlas 2) čiji je glavni cilj utvrđivanje najosnovnijih informacija o pticama gnezdaricama – gde žive i koliko ih ima. U sklopu izrade evropskog uporedo prikupljamo i obrađujemo podatke za potrebe izrade i prvog Atlasa ptica gnezdarica Srbije.
11. Tim za borbu protiv krivolova
Od 2014. u okviru Društva radi Tim za borbu protiv krivolova u cilju otkrivanja i sprečavanja slučajeva uništavanja ptica. Zahvaljujući redovnim aktivnostima članova Tima, svake godine bivaju spašene hiljade jedinki ptica. Ovim aktivnostima i nastupima u javnosti, na institucije se vrši pritisak da prepoznaju ove zločine protiv prirode i da počinioce privedu pravdi.
12. Objavljena knjiga Ptice Srbije – kritički spisak vrsta
U njoj su sažeto kritički analizirani do sada objavljeni podaci o pticama sa prostora današnje Srbije od 17. veka pa do danas. Unutar korica nalaze se podaci o svim potvrđeno zabeleženim vrstama ptica, o onima koje više ne smatramo elementima ornitofaune Srbije, a za one najređe navedeni su i svi literaturni podaci.
13. Obuke za raspoznavanje ptica
Od 2015. do 2019. godine Društvo je sprovelo obuku za raspoznavanje ptica u saradnji sa Univerzitetom Nord iz Norveške. Kroz nekoliko generacija desetine polaznika su postali vešti posmatrači ptica koji mogu da raspoznaju i popisuju ptice na osnovu izgleda ili zvuka, a Društvo je time dobilo veliki broj saradnika. Obuka je nastavljena 2024. godine u Beogradu i Novom Sadu.
14. Oporavak populacije krstaša
U Srbiji je 2016. godine preostao samo jedan par krstaša na severu Vojvodine! Nakon osam godina rada na oporavku ove vrste 2024. godine smo zabeležili 14 gnezdećih parova i 7 mladunaca. Danonoćna čuvanja gnezda, sprečavanje trovanja, postavljanje platformi za gnežđenje, čišćenje pašnjaka, obeležavanje telemetrijom su urodili plodom!
15. Tone kukuruza za dobre domaćine lastama
Od 2017. godine organizujemo jedinstveno takmičenje „Domaćinstvo koje su laste izabrale“ u kojem nagrađujemo seosko domaćinsto sa najvećim brojem aktivnih gnezda seoskih lasta i nagrađujemo ga tonom kukuruza. Tokom proleća dobijamo prijave iz raznih krajeva Srbije i slušamo priče o lastama pune divljenja.
16. Pridruživanje BirdLife Internationalu-u
Društvo je 2018. godine postalo punopravni član u ovoj najvećoj globalnoj mreži organizacija za zaštitu prirode! BirdLife je podržao razvoj Društva i omogućio značajan broj obuka za zaposlene, naše saradnike i članove, uključivanje u međunarodne projekte i inicijative.
17. Nova mreža Međunarodno značajnih područja za ptice (IBA)
Tokom 2019. radili smo na reviziji do tada ustanovljenih IBA područja na teritoriji Srbije. Naredne, 2020. godine, BirdLife International je prihvatio svih 79 predloženih područja, što je povećalo dotadašnji broj IBA područja za čak 37 i ukupnu površinu na čak 29,2% teritorije Srbije!
18. Objavljen treći tom Crvene knjige faune Srbije posvećen pticama
Knjiga procenjuje rizike od iščezavanja gnezdećih i negnezdećih populacija ptica, ukupno 352 vrste ptica zabeleženih u Srbiji. Identifikovane su kritično ugrožene, ugrožene i ranjive vrste ptica, dok je 14 vrsta regionalno iščezlo.
19. CEPF – Pet godina zajedničkog rada na zaštiti prirode na Balkanu
U septembru ove godine navršilo se tačno 5 godina od kada je Društvo postalo partner za mehanizam malih grantova za Balkan, u okviru Partnerskog fonda za kritične ekosisteme (CEPF) sa osvrtom na Mediteranski basen. Cilj jeste jačanje civilnog sektora u zaštiti biodiverziteta. Podržali smo preko 40 malih grantova u Severnoj Makedoniji, Albaniji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini.
20. Ptice na dlanu hiljada građana!
2020. godine osmislili smo i lansirali besplatnu aplikaciju „Ptice na dlanu“ pomoću koje se može lako raspoznati 260 vrsta ptica! Aplikacija sada ima preko 11 hiljada korisnika.
21. Ptice moje hranilice
U decembru 2019. godine pokrenuli smo prvu masovnu akciju građanske nauke “Ptice moje hranilice” koja ima za cilj da podstakne i poduči građane kako da tokom zimskih meseci na ispravan način prihranjuju ptice i na koji način da ih popišu. Pet sezona kasnije imamo i specijalizovan sajt: hranilice.pticesrbije.rs, a ukupno 1.197 učesnika do sad je prebrojalo je 44.170 jedninki različitih vrsta ptica koje prezimljavaju u našim krajevima.
22. Sadnja drveća širom Srbije
Od 2020. do 2022. godine, u saradnji sa kompanijom Carlsberg Serbia posađeno je 1000 sadnica hrasta lužnjaka, a uz podšku SBB Fondacije u akciji „Da šume bude više, da se lepše diše“ zasađeno je ukupno 13.000 sadnica različitih vrsta drveća.
23. Prirodnjačke radionice za decu
U saradnji sa SBB Fondacijom, članovi Društva su od 2021. realizovali preko 330 radionica na kojima je više od 8400 školske dece učilo o pticama i prirodi.
24. Društvo dobija nagradu „Pokretač promene“
Beogradska otvorena škola, uz podršku Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID), dodelila je Društvu ovu nagradu 2021. godine u I kategoriji „Saradnjom do promene, primeri dobre prakse i uspešne saradnje javnih vlasti i organizacija civilnog društva“, za kampanju za borbu protiv krivolova 2021.
25. Lovostaj i skraćenje lovne sezone za ugrožene vrste!
Zahvaljujući inicijativi „Spasite prepelice – prijavite vabilice!“ proglašen je lovostaj na grlice i jarebice do 2024. godine i skraćena lovna sezona na prepelice. Ovime su spaseni životi hiljada jedinki prepelica, grlica i jarebica.
26. POLET – druženje okupljanje članova Društva!
Od 2021. jednom godišnje okupljamo članove u jednom zaštićenom području u Srbiji i kroz zajedničke aktivnosti poput interaktivnih radionica, šetnji sa posmatranjem ptica, ručkom iz kotlića, promocijom i poklonima, želimo da im se zahvalimo za doprinos radu Društva.
27. Osnivanje JATO doo
Krajem 2022. Društvo osniva svoju firmu, Jato doo, kako bi se unapredili načini prikupljanja finansijskih sredstava tako da se kupovinom stručnih ili zabavnih izdanja, opreme i poklona direktno pomažu brojne aktivnosti, dalji rad i razvoj.
28. Preko 400 ljudi doniralo sredstva za oporavak krstaša
Prvu crowdfunding kampanju smo uspešno sproveli od februara do aprila 2023. godine kada je 440 građana doniralo 1.162.296 dinara za dalji rad na zaštiti orlova krstaša!
29. Prvi popis sabljarki u Srbiji
Od maja do jula 2023. godine više od 100 istraživača dalo se u potragu za ovom šljukaricom koja se nalazi u Crvenoj knjizi ptica Srbije. Ukupno je zabeleženo 29 gnezdilišta sa najmanje 51 gnezdećim parom.
30. Prvi sveobuhatni vodič za raspoznavanje ptica na srpskom jeziku
Ovaj vodič koji smo preveli i objavili 2023. godine prikazuje svih 928 vrsta zabeleženih u Evropi, pa tako i one koje se zabeležene u Srbiji. Sadrži preko 4.700 fotografija ptica. Opisana su sva ruha i podvrste, slične ili vrste koje se teško raspoznaju detaljno su upoređene.
31. Proširenje fokusa na sisare
Od 2023. Društvo proširuje svoj rad i na zaštitu i proučavanje sisara. Organizuje se popis staništa dabrova, a u Zlatiborskom i Raškom okrugu se radi na zaštiti mrkih medveda i omogućivanju suživota lokalnog stanovništva i ovih krupnih zveri.
32. Popisi belih roda
Pored brojnih popisa, Društvo se 2014. i ove 2024. pridružilo Međunarodnom popisu belih roda i zajedno sa brojnim saradnicima popisivalo gnezda roda na teritoriji cele Srbije. Ove godine više od 200 saradnika obišlo je gotovo svako selo u Srbiji u potrazi za gnezdima belih roda!
33. Hiljaditi član
Vredno smo radili na razvoju članstva, što je u 2024. godini rezultiralo time da je prvi put članstvo premašilo broj od 1000, a trend rasta se nastavlja. Intenzivan rad na razvoju članstva počeo je krajem 2019. godine kada je naše jato brojalo 200 ljudi.
34. Za bezbedno gnežđenje belih roda – 900 platformi
Sa početkom ovog veka Društvo otpočinje i institucionalnu saradnju sa elektrodistributivnim sektorom sa ciljem da se obezbede rodina gnezda. Najsjajniji trenutak ove saradnje je postavljanje 900 platformi za gnežđenje roda širom Srbije koje je počelo 2024. godine i nastaviće se i naredne. U prethodnom periodu, od 2004. godine Društvo je obezbedilo postavljanje više od 200 bezbednih gnezda za bele rode.
35. Znaci novog života populacije velike droplje!
Kao poslednju vest biramo beleženje dve nove jedinke velike droplje nakon gotovo cele decenije bez zabeleženog gnežđenja. Sada ih u Srbiji ima 9.